«مجید معارف»، استاد دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) درباره عظمت و اهمیت واقعه غدیر اظهار کرد: واقعه غدیر یک واقعیت قرآنی دارد و ارزش و اهمیتی که غدیر به عنوان یک واقعه تاریخی برای ما دارد با ریشه‌های آن در قرآن کریم ارتباط دارد و چون این ریشه‌ها را ما در قرآن کریم جستجو می‌کنیم، بدون هیچ‌گونه نظر، غرض و تعصبی هر مسلمانی که خود را ملزم به رعایت دستورات قرآن کریم می‌داند، اعتقاد به واقعه غدیر را ضروری می‌داند.
وی افزود: بر اساس تفاسیر معتبر شیعه و سنی، رسول گرامی اسلام(ص) در سال دهم هجری بعد از اتمام مناسک حج که بعدها به حجة‌الوداع معروف شد، وقتی آهنگ بازگشت از مکه به سوی مدینه کردند، در نیمه‌های راه و در نزدیک گودالی که در زبان عرب به آن غدیر گفته می‌شود، خداوند تبارک و تعالی آیه 67 سوره مبارکه مائده را بر آن حضرت نازل فرمود.
استاد دانشگاه تهران ادامه داد: خداوند متعال در آن آیه شریفه که به آیه تبلیغ مشهور است، می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ؛ اى پیامبر آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده ابلاغ کن و اگر نکنى پیامش را نرساندهاى و خدا تو را از [گزند] مردم نگاه مىدارد آرى خدا گروه کافران را هدایت نمىکند».
معارف تأکید کرد: با این‌که پیامبر اکرم(ص) تا آن زمان احکام الهی و دستورات الهی را بدون هیچ کم و کاستی به مردم ابلاغ کرده بود، ولی در عین حال خداوند متعال در این آیه شریفه می‌فرماید که اگر این پیام را ابلاغ نکنی، رسالت خود را ابلاغ نکرده‌ای؛ لذا این آیه قاعدتا باید در ارتباط با یک مطلب خاصی باشد که عدم ابلاغ آن به مردم موجب ناقص و ناتمام ماندن رسالت حضرت رسول(ص) خواهد شد.
وی با بیان این‌که قاعدتا تا سال دهم هجری احکام عبادی اسلام به طور کامل نازل شده بود، گفت: آن احکام توسط پیامبر اکرم(ص) به مردم اعلام شده بود و خود آن حضرت و مردم به آن عمل کرده بودند، و این چیزی که خداوند از پیامبر(ص) می‌خواهد که آن را به مردم برساند، قاعدتا نباید در زمره احکام فقهی و عبادی معمولی باشد.
استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: این بیان نسبتا تند خداوند متعال، اخطارگونه به پیامبر اکرم(ص) یادآور می‌شود که تو این کار را انجام بده و واهمه‌ای هم نداشته باش؛ چون خداوند تو را از گزند مردم حفظ می‌کند. اگر محتوای آن امر الهی یک حکم عبادی معمولی در ردیف نماز، روزه، زکات و حج باشد، مخاطب آن مسلمانان بوده‌اند و رسول خدا(ص) چه واهمه‌ای می‌توانست داشته باشد که بخواهد مقداری تعلل کند؟
معارف با اشاره به تأکید خداوند در آیه تبلیغ به پیامبر(ص) افزود: خداوند به پیامبر(ص) می‌فرمایدد: اولا اگر این ابلاغ را انجام ندهی، رسالت الهی را به پایان نبرده‌ای و ثانیا خداوند تو را از گزند مردم حفظ می‌کند، گویا قرار است پیامبر اکرم(ص) یک مأموریتی را انجام دهد که این مأموریت، ماهیت سیاسی ـ اجتماعی دارد؛ یعنی ممکن است در جامعه با واکنش‌هایی مواجه شود و عده‌ای از پیامبر(ص) نپذیرند و در مقابل او اعتراض کنند.
وی اضافه کرد: با تمام این مشخصه‌هایی که عرض کردم، منطقی‌ترین و دقیق‌ترین مضمونی که برای این آیه شریفه می‌توان در نظر گرفت، امری از قبیل مسئله جانشینی و تعیین امیر و خلیفه بعد از خود یا به تعبیر ادبیات دینی، تعیین امام(ع) است. این مسئله‌ای است که می‌تواند اختلافی باشد و کاندیداهای مختلفی را در پی داشته باشد و مدعیان متفاوتی را برای آن تصور کرد.
استاد دانشگاه تهران ادامه داد: چون امر الهی بر پیامبر اکرم(ص) نازل می‌شود، حضرت در جهت تحقق فرمان الهی و عمل به این آیه شریفه دستور می‌دهند که مسلمانانی که با ایشان بودند، در منطقه غدیر که تقریبا یک منطقه شاهراهی و چندراهی بوده که یکی از شعبه‌های آن به یمن می‌رفته، یک شعبه آن به سمت شامات و شعبه اصلی آن هم به مدینه می‌رفته، اتراق کنند و همه جمع می‌شوند.
نویسنده کتاب «پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه» با بیان این‌که مطابق روایاتی که داریم، رسول اکرم(ص) نماز ظهر و عصر را می‌خوانند و یک خطبه قراء که به عنوان خطبه غدیریه مشهور است، القاء می‌کنند، گفت: حضرت(ع) در مقدمه‌های این خطبه از وفات قریب‌الوقوع خودشان خبر می‌دهند که ذهن‌ها آماده باشد.
وی اضافه کرد: رسول اکرم(ص) سپس سفارش قرآن و اهل بیت(ع) را می‌فرمایند که یکی از مواضعی که حدیث ثقلین ایراد شده، همین محل غدیر است که حضرت می‌فرمایند: انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی؛ من ازدنیا می‌روم ولی دو امانت ارزشمند را برای شما به جای می‌گذارم، یکی کتاب خدا ودیگری عترت و اهل بیت(ع) خودم را.
استاد دانشگاه تهران تأکید کرد: با این سخنان پیامبر اکرم(ص) تا اینجا مقداری فضاسازی می‌شود و ذهن‌ها آماده می‌شود، سپس پیامبر اکرم(ص) یک سؤال می‌کنند: چه کسی از خود شما اختیارش به شما بیشتر است؟ که این آیه شریفه 6 سوره مبارکه احزاب در این باره می‌فرماید: «النَّبِیُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنفُسِهِمْ؛ پیامبر به مؤمنان از خودشان سزاوارتر [و نزدیکتر] است».
معارف با بیان این‌که قطعا مسلمانانی که زمینه ذهنی و آمادگی ذهنی در این باره داشتند، پاسخ می‌دهند: انت یا رسول الله؛ ای رسول خدا(ص) تو از خود ما به ما اولی و به‌سزاتر هستی، عنوان کرد: سپس وقتی که حضرت این پاسخ را می‌گیرند، در چنین بستر و فضایی از کلام می‌فرمایند: من کنت مولاه فهذا علی مولاه؛ هر کس که من مولای او و اولی به تصرف در امور او بودم، این حق ولایت تسری به علی‌بن ابی‌طالب(ع) پیدا می‌کند.
وی افزود: سپس رسول اکرم(ص) می‌فرمایند: اللهم والِ من والاه و عادِ من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله، وقتی که ایشان طی این مراسم حضرت علی(ع) را معرفی می‌کنند، تلقی مسلمانان این بوده که امام علی(ع) به یک مقامی منصوب شده‌اند. بر حسب این تلقی، حصان بن ثابت شعری می‌سراید که به غدیریه حصان بن ثابت مشهور است و این غدیریه در کتاب‌های تاریخی ثبت شده است.
استاد دانشگاه تهران با اشاره به بخشی از شعر حصان بن ثابت، گفت: در آن شعر آمده است: فقال له قم یا علیُّ، فإنّنی رضیتُک من بعدی اماماً و هادیاً؛ رسول گرامی اسلام(ص) فرمود: ای علی(ع) به پا خیز برای این‌که من به این مسئله راضی هستم که تو بعد از من امام و هادی باشی. مسلمانان آمدند بیعت کردند و این واقعه را به علی بن ابی طالب(ع) تبریک گفتند.
معارف عنوان کرد: در پی آن، آیه شریفه 3 سوره مبارکه مائده نازل شد: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الإِسْلاَمَ دِینًا؛ امروز دین شما را برایتان کامل و نعمتخود را بر شما تمام گردانیدم و اسلام را براى شما [به عنوان] آیینى برگزیدم» همان خدایی که به پیغمبر اکرم(ص) قبلا گفته بود اگر این کار را نکنی رسالتت ناقص است، این بار می‌فرماید: امروز، روزی است که دین شما را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را به عنوان دین بر شما پسندیدم.
وی با اشاره به روایتی ذیل این آیه شریفه تأکید کرد: در ذیل این آیه شریفه امام باقر(ع) می‌فرمایند: ولایت، آخرین فریضه الهی بود که خداوند بر پیامبر اکرم(ص) نازل فرمود؛ یعنی برداشت و تعبیر آن حضرت(ع) از نزول آیات تبلیغ و آیه اکمال دین، این است که آخرین حکم الهی که بر پیامبر اکرم(ص) نازل شده، فریضه بوده؛ لذا امام باقر(ع) آن را «فریضه ولایت» برمی‌شمرند و این نشان‌دهنده اهمیت بسیار زیاد این مسئله است.
